Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçeklehandan bir düzen bileğildir. Dostluk, toplum içre insanoğluın harbiden elbette davrandıklarını bileğil, elbette davranmaları gerektiğini gösterir. Dostluk, namına uyulmak ve uygulanmak karınin vardır. Hak değeri dolayısıyla, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene almak, sosyal yaşamın gerçekleşmesini sağlamak ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin zıtsına kabul edilmesi ve uyulması gereken, banko sahih kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği üzere, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle toplum içre insanoğluın şekil ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her dem mümkündür. “İşte tüze, anatomi davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir düzen, bir bütündür.” İnsan-anatomi, anatomi-tabiat ilişkilerinin insanlığın eş çıkarı ve huzuru karınin evrensel ilkelerle güvence şeşna tuzakınmasıdır. Dostluk, adamlık seviyesi karınin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biryoğun görüş ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, dershane çıkarları, toplum sözleşmesi, tabiat ve insanoğlu olarak tamlayan inançlerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun eş iyiliğini sağlamak maksadıyla konulmuş olan ve umum gücüyle desteklenen kaide, adalet ve seçimın kâffesidür. Henüz yaygın bir teşhismıyla tüze, adalete yönelmiş sosyal yaşama düzenidir. Dostluk Kelime Fehvaı Dostluk kelimesi Arabi “adalet” kökünden hasılat ve adalet kelimesinin çoğkebir olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Arapçda “adalet” kelimesinin çoğkebir “ah’kak”tır. Türk Yürek Kurumu’na bakılırsa tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım ancakü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” manaı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk manaında da kullanılır. Beceri Fehvaı Dostluk dönemden döneme değiştiği karınin hala doyurucu bir teşhism mimarilamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok kabul edilen teşhismı ise: “Belli bir zamanda belli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması büyüklük zoruna (müeyyide) bağlanmış kurallar kâffesidür.” Ilmî bir disiplin olarak tüze, kendi içre yapı taşı olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun zevat arası ilişkileri bahis vadi kısmına Özel Dostluk, zevat ile büyüklük veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Kamu Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Dostluk, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna bedel Temel Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku umum hukukunun çıbanlıca madun dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku vesair toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik büyüklük tarafından güvenceye tuzakınmış ve cebri yapmış oldurımlara ehil olmasıdır. Dostluk kuralları anatomi davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun bedel yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla dublör nitelikteki birlik durumlarda uygulanması sağlanır. Yaptırım (Müeyyide) Dostluk vadiında yapmış oldurım umum gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek karınin kullanılır. Dostluk düzenini sağlamayı ve korumayı amaçlayan yapmış oldurımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir. Maddi ve manevi yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yapmış oldurımlar bu durumları kösteklemek karınin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, mahpus ve finans cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, vurgun metres; mevhibe hukukunda mevhibe ve gizliceçılık cezaları üzere değiştirilmiş tüze dallarında değiştirilmiş yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müteallik çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; bilinçi bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik bileğil ortaya konduğu dönemin problemlerını çözmek veya siyasal inançleri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan tüze, umumi olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş sosyal bir yaşama düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu yerine getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbikî yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun sosyal yaşamı düzenleyip insanoğluın barış ve emniyet içre bir arada yaşamalarını sağlamaktır. 2. Kılgı Yarar (Içtimai İhtiyaçların Kontralanması) Hukukun tatbikî amacını, sosyal gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile toplum içre canlı insanoğluın, birbirleri ile inşa etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanın mimarisından meydana gelen ihtiyaçlarını zıtlamaya çtuzakışır. Dostluk bu fonksiyonu ile tevellüt, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir tüze düzeni yaşamın yapı taşı gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanın tabii mimarisına ve bundan ileri gelen ihtiyaçlarına uygun olgunlaşmak zorundadır. Dostluk önemli ölçübile, kazançlı gerçeklere bile sadıkdır; kazançlı ihtiyaçlara uymalı ve onları zıtlamalıdır. 3. Hak Dostluk bu fonksiyonu ile belli bir organizasyon şeşna aldığı toplumsal gereksinimlerı, özü salt bir müsavat düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak temel kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En endamsız teşhismıyla hak, “bir müsavat düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) olgunlaşmak üzere dü değiştirilmiş anlamda kullanılır. Hak aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet manaında zatî bir özelliği deyimler. Nefer her dem haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni atfetmek yolunda daim ve bileğnöbetmez bir çaba gösterir. İşte bu şekil ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile müteallik oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak nosyonı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği ilinti biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze vadiında hukuki bedel olarak lakırtı konusu olan hak bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve algılanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Topluluk karınindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini karıneren kurallar birlikü olarak tüze, bu bileğerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve tutunmak durumunda bulunduğuna bakılırsa, adaletin böylelikle, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında hak acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Mevcut tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü hak nosyonı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün tüze sistemine ve sistemlerine egemen mevcut, nesnel ve salt bir bedel niteliğindeki adalettir. Dostluk bir toplum düzenini karınerir. Hukukun varlık nedeni bile adalettir; icap mevcut düzeni muhafaza etmek, gerekse onu bileğnöbettirmeyi meşrulaştırmak karınin her dem adalete çıbanvurulur. Nesnel ve kanun üstü hak hukukta zıtmıza müesses tüze düzenlerinin birincil örneği, olması gereken tüze manaında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, mevcut tüze düzenlerinin namına uygun olup olmadığı açısından bir bedel ve istimara ölçüsü olur. Yine bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun hazırlamak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile pozitif ve negatif zıtlıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon abra içre olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Düzgülü olarak bütün tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem sosyal yaşama uyacak, hem bile bu sosyal yaşamın barış içre sürebilmesi karınin bir düzen görünümünü sağlamaya çtuzakışacaktır.